امروزه در کشور ما استفاده از لوازم آرايشي يکي از اقلام پرمصرف روزمره بسياري از خانوارهاي ايراني به شمار مي رود به طوري که بدون استفاده از آن حاضر نيستند وارد جمع شوند و استفاده نکردن از آن را به عنوان نقص و عيبي در خود مي دانند!

اين روزها اگر از خيابانهاي پر تردد عبور کرده باشيد حتماً دستفروشاني به چشمتان خورده اند که بساط لوازم آرايش را روي پارچه اي آلوده کف خيابان پهن کرده اند و با قيمتهاي بسيار کم انواع لوازم آرايش را که به ظاهر مارکهاي معروفي هم دارند، مي فروشند. زماني که يکي از اين اقلام را در دست مي گيري و با تعجب به آن نگاه مي کني فروشنده آن خم به ابرو مي آورد و مدام تأکيد مي کند که اينها مارکهاي اصل هستند و چون او دارد اين لوازم را پايين تر از قيمت بازار مي فروشد مهر تقلبي بودن را به آنها مي چسبانيم. با اين وجود آنچه که در اطراف اين دستفروشها بيشتر به چشم مي آيد ازدحام دخترهاي کم سن و سالي است که با اشتياق فراوان تعداد زيادي لوازم آرايش را به دست گرفته اند و خيال مي کنند چون مارکهاي عرضه شده شبيه مارکهاي اصل است چه سودي کرده اند غافل از اينکه پوست و زيبايي خود را در معرض خطري گاه جبران ناپذير قرار داده اند.

در حال قدم زدن در يکي از خيابانهاي مرکزي پايتخت بودم که با صحنه جالبي رو به رو شدم. رو به روي يک مغازه لوازم آرايشي که نمايندگي يکي از شرکتهاي مطرح را داشت دستفروشي وسايلش را پهن کرده بود و مارکهاي تقلبي همان محصول را زير نصف قيمت به مشتريانش مي فروخت. دقايقي بعد وارد مغازه لوازم آرايشي شدم و از متصدي پرسيدم که آيا کار دستفروشان روي فروش او تأثيرگذار نيست و او در حالي که لبخند تلخي به لب داشت، گفت: ما مشتريان خاص خودمان را داريم و کساني که ضرر اين محصولات را حتي براي يک بار تجربه کرده باشند سراغ اين محصولات نخواهند رفت چون بايد هزينه گزافي را براي درمان پوست و موي خود بپردازند.

فروشنده ميانسال در ادامه مي گويد: افراد متقلب اين روزها در زيرزمينها و کارگاههاي غيرمجاز شهرهاي مرزي ترکيه و ايران به تهيه و توليد لوازم آرايشي پرمصرف همچون کرم پودر، ريمل و پنکيک با جعل مارکهاي معروف پرداخته و توليدات خود را به بازارهاي مصرف به فروش مي رسانند.

وي در ادامه مي افزايد: کشور ما يکي از پرمصرف ترين لوازم و مواد آرايشي و بهداشتي است و اين موضوع باعث شده تا افراد سودجو که در اين زمينه فعاليت دارند با توليد و عرضه مواد آرايشي ارزان قيمت به بازارهاي کشور، درآمدهاي کلاني براي خود به ارمغان بياورند.

مارکهاي تقلبي و پيري زودرس

بايد توجه داشت واکنش حساسيتي، يکي از شايع ترين عوارض استفاده از انواع لوازم آرايشي است. سوزش، خارش، خشکي و قرمزي همگي از نشانه هاي حساسيت است و در ترکيبات غيراستاندارد اين واکنشها بيشتر است. التهاب و تحريک مداوم پوست در پي استفاده پي در پي از لوازم آرايشي در طول زمان مي تواند به پديده شايع پيري زودرس پوست بينجامد.

اميري يکي از فروشندگان لوازم آرايشي در خيابان مروي در رابطه با بيماريهاي پوستي که لوازم آرايشي تقلبي به بار مي آورد، مي گويد: من به عنوان يک مغازه دار در بازار واقعاً نگران هستم که با برخي تصميمات غلط اجازه داده مي شود کالاهاي نامرغوب و تقلبي که خطر شيوع انواع بيماريهاي پوستي و گاهي سرطان پوست را هم با خود دارد به وفور در بازار و به راحتي به فروش برسد.

وي مي افزايد: البته نبايد اين نکته را ناديده گرفت که بسياري از لوازم آرايشي تقلبي در داخل کشور هم توليد مي شود که با عناوين شرکتهاي نام و نشان دار به چرخه توزيع بازار وارد مي شود و مصرف کننده معمولاً به دليل قيمت پايين تر از آن استفاده مي کنند.

دختر 28 ساله اي که شاهد صحبتهاي مغازه دار بود وارد بحث ما شد و گفت: از آنجايي که فرق بين اين مارکهاي اصلي و تقلبي را نمي دانستم رو به استفاده از اجناس تقلبي و ارزان قيمت آوردم. هنوز يک ماه از استفاده از اين لوازم آرايشي نگذشته بود که پوست صورتم پر از جوش هاي ريز و درشت شد و پوست اطراف چشمانم ملتهب گرديد، باور کنيد چندين برابر پول لوازم آرايشي اصل را خرج درمان پوستم کردم.

وي ادامه مي دهد: از آن زمان تاکنون با خودم عهد کرده ام که ديگر سراغ مارکهاي تقلبي نروم.
مهدي، فروشنده يکي از مغازه هاي لوازم آرايشي در مرکز تهران است.

زماني که از او درباره گسترش مارکهاي تقلبي در بازار مي پرسم، مي گويد: من تا چند سال قبل مغازه کوچکي داشتم و برايم اهميتي نداشت که مارکهاي تقلبي را به جاي اصل آن به مشتريانم بفروشم. فقط برايم درآمد بيشتر مهم بود.

اين مغازه دار در ادامه توضيح مي دهد: کارم روال بدي نداشت تا اينکه يک روز يکي از رنگ موهاي مغازه ام را بنا به درخواست مادرم به خانه بردم و او استفاده کرد.

چند روز بعد قسمتي از موهاي مادرم ريخت و من تاوان کارم را به نوعي پس دادم چون ناخواسته با دستان خودم مادرم را هم گرفتار اين محصولات غيراستاندارد کرده بودم. از آن روز به بعد در کارم حس مسؤوليت دارم و ديگر سراغ فروش اين محصولات نرفته ام، چون به اين باور رسيدم که فروش اين محصولات به بازي گرفتن سلامت افراد است.

زناني که اعتماد به نفس ندارند

نسيم شبستري روان شناس در رابطه با استفاده بيش از حد جوانان امروز از لوازم آرايشي تند و غليظ توضيح مي دهد: آرايش هاي تند، نشانه اعتماد به نفس پايين است. افراد خجالتي و کساني که هنوز به خودباوري اجتماعي و شخصي نرسيده اند از آرايشي استفاده مي کنند که به تصور خودشان برايشان شخصيت مي آورد. آرايش هاي خشن و تند مشخصه زنان بي اعتماد به نفس است.

وي ادامه مي دهد: با گسترش حس عدم اعتماد به نفس، دختران نوجوان تصور مي کنند، آرايش پوشاننده نقص آنهاست. اين افراد صورت خود را هر چند بي عيب باشد داراي معايب بزرگ مي دانند. در نتيجه براي حل اين مشکل رو به استفاده از لوازم آرايشي مي آورند.

بازار در انحصار چين، تايلند و ترکيه

بين 80 تا 90 درصد لوازم و کالاهاي آرايشي در ايران به صورت قاچاق از طريق مرزهاي شرقي و غربي وارد ايران مي شوند.

اين در حالي است که عملاً هيچ اطلاعي از ميزان سلامتي و بهداشتي بودن اين محصولات وجود ندارد و گزارشهاي متعددي که از مراکز بهداشتي دريافت مي شود حکايت از خطر بالقوه اين کالاها براي سلامتي مصرف کننده ايراني دارد و آن دسته از آنها که داراي مارکهاي معروف اروپايي يا آمريکايي هستند تقريباً همه قلابي بوده و به طرز ماهرانه اي در چين، تايلند و ترکيه جعل شده و روانه بازار ايران مي شوند.

فصلنامه مهندسي بازار در مقاله اي تخصصي به بررسي ويژگيهاي بازار لوازم آرايشي در ايران پرداخته و با اعلام مطلب بالا با تأکيد بر اينکه بخش عمده اي از بازار ايران در اختيار مارکهاي چيني، کره اي و ترکيه اي است، مي نويسد: اين دست از کشورها با ارايه تنوع گسترده اي از محصولات آرايشي با قيمتهاي ارزان و در بسته بنديهاي جذاب، مطابق بودجه، بخش عمده اي از مصرف کننده هاي ايراني اقدام به توليد لوازم آرايشي مي کنند.

اين خبر زماني از اهميت دوچنداني برخوردار مي شود که بدانيم 14 ميليون نفر زن ايراني به ميزان 2/1 ميليارد دلار از بازار 7/2 ميليارد دلار بازار فروش لوازم آرايشي در خاورميانه را به خود اختصاص داده اند.

هر زن ايراني 150 دلار

اين ارقام حاکي از آن است که هر زن ايراني در سال 150 دلار يا به عبارتي 150 هزار تومان مصرف مي کند. ضمن آن که زنان ايراني اغلب از اجناس چيني استفاده مي کنند و در اين زمينه شايد حجم بيشتري از لوازم آرايشي را مصرف کنند.

يک محقق در اين باره مي گويد: سهم برندهاي معتبر اروپايي و آمريکايي که داراي کيفيت و ترکيبات قابل اعتمادتري هستند، به دليل قيمتهاي بالايي که در ايران دارند، کمتر از يک درصد بازار تخمين زده مي شود. متأسفانه سهم توليدکننده هاي ايراني از اين بازار بزرگ و رو به گسترش بسيار ناچيز است و حداکثر در حدود پنج درصد تخمين زده مي شود.

مهندس سعيد صمدي تأکيد دارد که عملاً هيچ اطلاعي از ميزان سلامتي و بهداشتي بودن اين محصولات وجود ندارد و گزارشهاي متعددي که از مراکز بهداشتي دريافت مي شود حکايت از خطر بالقوه اين کالاها براي سلامتي مصرف کننده ايراني دارد.

از سوي ديگر، اکثر محصولات لوازم آرايشي و بهداشتي، کرمهاي پودر و مواد ساخت ريمل هاي آرايشي تقلبي است و حرفه اي ها با ترفندهاي بسيار، با افزودني هاي غيرمجاز و انواع چربي که معلوم نيست چه هست و از کجا به دست آمده، آنها را توليد کرده اند. بيشتر خانواده ها هم به هنگام خريد، از کيفيت و مواد اصلي ساخت اين مواد اطلاعي ندارند.

در عين حال مشاور معاون دارو و غذاي وزارت بهداشت و درمان به زنان هشدار داد: فقط از لوازم آرايشي و بهداشتي که داراي برچسب فارسي و توضيحات مربوط به تاريخ توليد و انقضا هستند، استفاده کنند.مؤسسه تحقيقات بين الملل وابسته به مرکز صادرات کانادا در گزارش سال 2007 خود، اندازه بازار لوازم آرايشي را در ايران، برابر 5/1 ميليارد دلار، مرکز تحقيقات بهارات که يک مرکز تحقيقات معتبر مستقر در لندن است، اين اندازه را برابر با 2 ميليارد دلار و مرکز تحقيقات بازارهاي بين الملل وابسته به اتحاديه اروپا اندازه اين بازار را برابر 1/2 ميليارد دلار تخمين زده اند.

علامت يک بيماري

به هر حال، استفاده از لوازم آرايشي در ايران ديگر نه سن خاصي دارد و نه قشر خاصي. امروزه برخي از دختران و زنان ايراني استفاده از لوازم آرايشي را جزو لاينفک زندگي خود مي دانند و اين تمايل باعث شده کشورمان تبديل به دومين يا سومين مصرف کننده لوازم آرايش در خاورميانه و هفتمين وارد کننده لوازم آرايشي در جهان شود.

از سوي ديگر سن مصرف لوازم آرايشي نيز به 15 سال رسيده و اين در حالي است که در کشورهاي توسعه يافته تمايل به آرايش بيشتر در بين زنان مسن ديده مي شود که طراوت و شادابي پوست خود را از دست داده اند.

برخي کارشناسان، آرايش بيش از حد دختران جوان را مربوط به کمبود اعتماد به نفس در ميان آنها ارزيابي مي کنند و برخي نيز آن را به فرهنگي وارداتي نسبت مي دهند.

دکتر سيد احمد جليلي، روان پزشک و رئيس انجمن روان پزشکان ايران معتقد است، مصرف زياد لوازم آرايشي در ايران به ويژه بين دختران جوان و نوجوان ايراني را نمي توان به يک مشکل رواني نسبت داد، بلکه اين يک موضوع فرهنگي بوده که چندان هم بومي نيست.جليلي مي افزايد: در هر فردي به ويژه جوانان علاقه به مورد توجه قرار گرفتن وجود دارد اما بسته به اينکه نيازها و خواسته هاي فرد در زندگي تا چه حد برآورده شود و به چه سمت و سويي متمايل شود عادتهاي خاصي را مي پذيرد.

وي مي گويد: آنچه به من روان پزشک مربوط است اين است که بايد خواسته ها، تمايلات و انرژي فوق العاده نسل جوان را عاقلانه به سوي هدف درست هدايت کرد.

رئيس انجمن روان پزشکان ايران بر اين نکته تأکيد دارد که استفاده زياد از لوازم آرايش يک بيماري نيست بلکه يک علامت است که بايد همه اهل علم و جامعه شناسان ما آن را تجزيه و تحليل کنند. اين موضوع مانند سيگار کشيدن يک علت نيست بلکه يک معلول است که مي تواند عوامل زيادي داشته باشد که ريشه آن جامعه شناختي است.اما دکتر نادر راستي، روان پزشک نظر ديگري دارد. وي مي گويد: همه کارهاي انسان ريشه رواني دارد و آرايش زياد هم قطعاً ريشه هاي رواني متعددي مي تواند داشته باشد.وي معتقد است: حتي کساني که مي گويند براي دل خودم اين گونه آرايش مي کنم هم به دنبال جلب توجه هستند.

دکتر راستي با بيان اينکه آرايش زياد در ايران دلايل اجتماعي هم دارد، مي گويد: معمولاً دليل نياز به جلب توجه بيش از حد کمبود اعتماد به نفس است. در برخي مواقع فرد در درون خود نقصي دارد يا خود را زيبا نمي داند. به طور مثال احساس مي کند بيني بزرگي دارد يا صورتش زرد و نزار است يا پلکش آويخته است به همين دليل تلاش مي کند با آرايش زياد اين نقايص را برطرف کند. از همين روست که عملي مانند عمل بيني در کشور ما بسيار زياد است.وي به يکي از مشکلات رواني به نام احساس نقص در بدن خود اشاره مي کند و مي افزايد: معمولاً کساني که به آرايش هاي تند روي مي آورند اين مشکل را دارند زيرا آرايش هاي تند و يا آرايش هايي با سبکهاي خاص و غيرمعمول حالت نمايشي دارد.

296 عارضه در کمين بانوان

دکتر امير سادات افسري، پژوهشگر علوم پزشکي باليني با اشاره به اينکه مصرف لوازم آرايشي مي تواند به عنوان عامل تخريبي پوست باشد، مي گويد: محصولات آرايشي تقلبي آثار مخرب تري بر روي پوست برجاي مي گذارند و سلامت پوست شهروندان بخصوص زنان در هر رده سني را تهديد مي کنند.

وي مي افزايد: مواد آرايشي که به عنوان يکي از ملزومات کيف دستي بانوان جلب توجه مي کند همواره به صورت دوجانبه ايفاي نقش مي کند به گونه اي که در بخش اول سبب زيبايي و تغيير چهره ظاهري و در بخش دوم با تأثير بر روي سلولهاي پوست، تأثيرات نامطلوبي را بر روي پوست صورت برجاي مي گذارند.

افسري با اشاره به تأثيرات لوازم آرايشي بر روي پوست صورت، مي گويد: اين تاثيرات به صورت پيرشدگي پوست، بروز چروکيدگي در ناحيه پيشاني و چين خنده کم کم آغاز مي شود اما متأسفانه بانوان با ديدن آثار مذکور به خاطر پوشاندن چين و چروکها از مواد آرايشي بيشتري استفاده مي کنند که همين امر سبب ضربه و آسيب بيشتر به پوست مي شود.اين در حالي است که چندي قبل دکتر عليرضا محبي پور، متخصص پوست نيز در گفتگو با ايرنا درباره استفاده از کرمهاي آرايشي گفته بود: اين کرمها 296 عارضه در افراد ايجاد مي کنند که يکي از آنها جوش است. به همين دليل بهتر است مردم به سوي استفاده از کرمهاي مرطوب کننده و ضد آفتاب هدايت شوند.به هر حال، استفاده بيش از حد از لوازم آرايشي پديده اي رواني و اجتماعي است و بر متوليان امر است که با بازبيني رفتارها و نحوه برخورد با مسايلي از اين دست از گسترش بيش از پيش اين پديده جلوگيري کنند.