وجه مشترك اين نظر با گفته سوم در اين است كه هر دو تصريح دارندكه روز ولادت 20 جمادى‏الآخره بوده است، و فقط اختلاف، در سال‏ولادت است. از اين‏رو با توجه به اينكه در گفته‏هاى گذشته تا آنجا كه‏مجال بررسى بود نفيا يا اثباتا، اشاره‏اى به روز ولادت نشده است، مى‏توان‏با اطمينان گفت كه ولادت حضرت فاطمه(س) در 20 جمادى‏الآخره بوده‏است و اختلاف نظرى كه ميان نظر دوم و سوم وجود دارد فقط از نظر سال‏تولد است.

اين گفته نيز هر چند شخصيت‏بزرگى چون شيخ‏مفيد و برخى علماى‏ديگر شيعه، چنان كه گفته شد، قايلند و منابعى كه تاريخ معراج را سال دوم‏بعثت ذكر مى‏كند، مى‏تواند شاهدى بر صدق آن باشد ولى با اين حال قابل‏پذيرش نيست، زيرا:

نخست اينكه، مدرك و مستند آن ذكر نشده است. البته شيخ طوسى دركتاب مصباح المتهجد، آن را برخاسته از پاره‏اى روايات مى‏داند ولى آن‏روايات را ذكر نكرده است.

دوم اينكه، بسيارى از بزرگان شيعه، حتى پيش از مرحوم مفيد،همانند مرحوم كلينى و عالم معاصر وى، مرحوم ابن‏ابى‏الثلج‏بغدادى، آن رانپذيرفته و گفته سوم را پذيرفته‏اند.

سوم اينكه، برخلاف ادعاى شيخ طوسى كه گفته سوم را تنها مستند به‏يك روايت مى‏داند، چنان كه خواهد آمد، حداقل در سه روايت، تصريح‏به گفته سوم شده است، و به نظر مى‏رسد عمده دليل در اين بحث، همين‏روايات است كه ظاهرا معارض قابل اعتمادى ندارند. البته ابى‏الفرج‏اصفهانى در كتاب مقاتل الطالبيين چنان كه اشاره شد نظريه 5 سال پيش ازبعثت را نيز به امام صادق(ع) نسبت داده است ولى نقل وى از نظر موازين‏صحت‏سند، چندان قابل اعتماد نيست، بويژه كه رواياتى حتى با سندصحيح داريم كه با آن معارض است.

چهارم اينكه، تاريخ معراج نيز چنان كه گذشت مورد اختلاف است.علاوه اينكه، صريح پاره‏اى از روايات است كه پيامبر اكرم(ص) دو بارمعراج داشته‏اند و آيات نخست‏سوره «والنجم‏» نيز چنان كه مرحوم علامه‏طباطبايى گفته (27) مؤيد آن است.

پيشتر آورديم كه يكى از علماى سنى نيز همين گفته سوم را پذيرفته‏است. البته با اين استنباط كه آن را تطبيق با سال تجديد بناى كعبه نموده‏است در حالى كه تجديد بنا، مربوط به پيش از مبعث است.

سال پنجم بعثت:

با توجه به ارزيابى گفته‏هاى پيشين، اينك مى‏توانيم به گونه‏اى‏روشنتر، سال پنجم بعثت را، همان گونه كه از شهرت بيشترى نيزبرخوردار است، به عنوان سال ولادت حضرت فاطمه(س) ذكر كنيم. و اين‏نظريه علاوه بر شواهدى كه پيشتر آورديم، مستند به روايات قابل اعتمادى‏است كه از خاندان پيامبر(ص) رسيده است. اين روايات تا آنجا كه درحوصله اين بررسى بوده از اين قرار است:

1. در بخشى از حديث مفصلى كه مرحوم كلينى با سند صحيح به نقل‏سعيد بن‏مسيب از امام سجاد(ع) آورده، اين چنين مى‏خوانيم:

فقلت لعلي بن‏الحسين(ع): فمتى زوج رسول‏الله(ص) فاطمة من‏علي(ع)؟ فقال: بالمدينة بعد الهجرة بسنة و كان لها يؤمئذ تسع‏سنين; (28) .

به على بن‏الحسين(ع) عرض كردم: چه وقتى رسول خدا(ص) فاطمه رابه همسرى على(ع) درآورد؟ حضرت فرمود: در مدينه، يك سال بعداز هجرت، و آن زمان، فاطمه 9 ساله بود.

2. مرحوم كلينى در روايت ديگرى با سند معتبرى از حبيب سجستانى‏آورده است:

سمعت اباجعفر(ع) يقول: ولدت فاطمة بنت‏محمد(ص) بعد مبعث‏رسول‏الله خمس سنين و توفيت و لها ثمان عشرة سنة و خمسة وسبعون يوما; (29) .

از امام باقر(ع) شنيدم كه مى‏فرمايد: فاطمه دختر محمد(ص) 5 سال‏بعد از مبعث رسول خدا متولد شد و در حالى وفات كرد كه 18 سال‏و 75 روز داشت.

3. محمد بن‏جرير طبرى امامى در كتاب دلائل الامامة خود با سندمتصلى از امام صادق(ع) اينگونه نقل مى‏كند:

... ولدت فاطمة في جمادى الآخرة، اليوم العشرين منها، سنة‏خمس و اربعين من مولد النبي(ص) فاقامت‏بمكة ثمان سنين وبالمدينة عشر سنين و بعد وفات ابيها خمسا و سبعين يوما وقبضت في جمادى الآخرة، يوم الثلاثاء لثلاث خلون منه، سنة‏احدى عشرة من الهجرة; (30) .

فاطمه در 20 جمادى‏الآخره سال 45 ولادت پيامبر(ص) متولد شد و8 سال در مكه و 10 سال در مدينه اقامت داشت و بعد از وفات‏پدرش 75 روز زنده بود. و در سه‏شنبه، 3 جمادى‏الآخره سال 11هجرت رحلت كرد.

چنانكه ملاحظه مى‏شود، در اين روايت ملاك تعيين تاريخ ولادت،سن مبارك پيامبر اكرم(ص) قرار داده شده است و لذا از اين جهت احتمال‏تصحيف يا اسقاط در آن نمى‏رود، ولى ذيل روايت كه تاريخ وفات‏حضرت(س) را بيان مى‏كند، ظاهرا با صدر روايت در تعارض است، و اين‏خود شاهد خوبى بر اين مدعاست كه تشابه خطى ميان «سبعين‏» و«تسعين‏»، باعث اين اختلاف شده است كه آيا شهادت حضرت فاطمه(س)75 روز بعد از وفات پيامبر(ص) بوده است و يا چنان كه برخى روايات‏صحيح دلالت دارد 95 روز؟

تعارض صدر و ذيل روايت از اين جهت است كه ذيل آن، وفات‏حضرت(س) را همانند روايات ديگر، در 3 جمادى‏الآخر مى‏داند، در حالى‏كه فاصله 28 صفر كه بنا بر مشهور، روز رحلت پيامبر(ص) بوده است، تا اين‏تاريخ به 95 روز مى‏رسد. و اين البته خود بررسى مستقلى را مى‏طلبد.

در نتيجه ولادت صديقه طاهره، فاطمه زهرا(س) روز جمعه، 20جمادى‏الآخره سال پنجم بعثت‏بوده است، و سن آن بزرگوار، هنگام ازدواج‏9 سال، و مدت عمر شريفش بنا بر اينكه در 3 جمادى‏الآخره سال 11هجرت به شهادت رسيده باشد (چنانكه همين گفته نيز به نظر صحيح‏مى‏رسد) طبق محاسبه تقريبا 18 سال، 17 روز كم بوده است; هرچند باذيل روايت دوم، انطباق ندارد.

كتابنامه

انساب الاشراف، احمد بن‏يحيى بن‏جابر «بلاذرى‏»، قرن سوم، تحقيق محمدباقر محمودى،چاپ اول، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات، بيروت، 1394ه.ق.

الاستيعاب، يوسف بن‏عبدالله «ابن‏عبدالبر»، مطبعة دائرة‏المعارف، حيدرآباد، 1336ه.

الاقبال بالاعمال الحسنة فيما يعمل مرة فى السنة، على بن‏موسى بن‏جعفر بن‏طاووس،م‏664ق، تحقيق جواد قيومى اصفهانى، چاپ اول، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، 1416ق، قم.

الامالى، محمد بن‏محمد بن‏نعمان «شيخ مفيد»، م 413ق، تحقيق حسين استاد ولى و على‏اكبرغفارى، منشورات جماعة المدرسين فى الحوزة العلمية، 1403ق، قم.

بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، محمدباقر مجلسى، م 1111ق، چاپ سوم،مؤسسة الوفاء، بيروت، 1403ق.

البدء و التاريخ، ابن‏زيد احمد بن‏سهل‏المطهر بن‏ظاهر المقدسى، م 355ه دار صادر، 1988م،بيروت.

تاج المواليد في مواليد الائمة و وفياتهم، ابوعلى فضل بن‏حسن طبرسى، م 548ق، ضمن‏مجموعه نفيسه، چاپ اول، مكتبه بصيرتى، قم، بى‏تا.

تاريخ الائمه(ع)، ابن‏ابى‏الثلج‏بغدادى، م‏325ق، ضمن مجموعه نفيسه، چاپ اول، مكتبه‏بصيرتى، قم، بى‏تا.

تاريخ بغداد، احمد بن‏على «خطيب بغدادى‏»، م 463ه. دارالكتاب العربى، بيروت، بى‏تا.

تاريخ الخميس، حسين بن‏محمد بن‏حسن «الديار بكرى‏»، م 982ه، مصر، 1382ه، مصر،1382ه.

تفسير عياشى، محمد بن‏مسعود بن‏عياش «عياشى‏»، قرن سوم، تحقيق سيدهاشم رسولى‏محلاتى، انتشارات علميه اسلامية، تهران، بى‏تا.

تنبيه الخواطر(مجموعه ورام)، ابولحسين ورام بن‏ابى‏فراس المالكى الاشترى، م‏605ه،دارالصعب و دارالتعارف، بيروت.

توضيح المقاصد، محمد بن‏الحسين عاملى «شيخ بهايى‏»، م 1030ق، ضمن مجموعه نفيسه،چاپ اول، مكتبه بصيرتى، قم، بى‏تا.

حلية الاولياء و طبقات الاصفياء، حافظ ابى‏نعيم احمد بن‏عبدالله اصفهانى، م 430ه.ق، چاپ‏پنجم، دارالكتاب العربى، بيروت، 1407ه.ق.

الخصال، محمد بن‏على بن‏حسين بن‏بابويه «صدوق‏»، م 381ق، تحقيق على‏اكبر غفارى، مكتبة‏الصدوق، 1389ق، تهران.

الدر المنثور فى التفسير بالماثور، جلال‏الدين عبدالرحمن بن‏ابى‏بكر «سيوطى‏»، افست درچاپخانه اسلامى، تهران، 1377ه.ق.

دعائم الاسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الاحكام، قاضى ابوحنيفه، نعمان‏بن‏محمد تميمى، م 363ق، تحقيق آصف بن‏على‏اصغر فيضى، دارالمعارف، 1383ق، قاهره.

ذخائر العقبى، حافظ احمد بن‏عبدالله «المحب الطبرى‏»، مكتبة حسام‏الدين قدسى، مصر،1356ه.ق.

شرح غررالحكم و دررالكلم، جمال‏الدين محمد خوانسارى، تحقيق جلال‏الدين حسينى‏ارموى، انتشارات دانشگاه تهران، 1346ش.

شرح نهج‏البلاغه، عبدالحميد بن‏ابى‏الحديد، م 655/656ق، تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم،چاپ اول، دار احياء الكتب العربية، 1378ق، مصر.

صحيح ترمذى، محمد بن‏عيسى ترمذى، مطبعة بولاق، مصر، 1292ه.

الصحيح من سيرة النبي‏الاعظم(ص)، جعفر مرتضى‏العاملى، چاپ اول، نشر مؤلف، 1403ه.ق،قم.

الصواعق المحرقة، احمد بن‏حجر هيثمى، م 974ه، مكتبة القاهره، چاپ دوم قاهره، 1385ه.

علل الشرايع، محمد بن‏على بن‏حسين بن‏بابويه «صدوق‏»، م 381ق، المكتبة الحيدرية،1385ق، نجف.

الفتاوى الواضحة، سيدمحمدباقر صدر، م 1358ش، چاپ سوم، دارالكتاب اللبنانى، ودارالكتاب المصرى، 1977 م، بيروت.

كافى، محمد بن‏يعقوب كلينى، م 328/329ه.ق، چاپ سوم، دارالكتب الاسلامية، تهران،1388ه.ق.

كنزالعمال فى سننن الاقوال و الافعال، علاءالدين حسام‏الدين «متقى هندى‏»، مؤسسة‏الرسالة، بيروت 1409ق.

لسان الميزان، احمد بن‏على بن‏حجر عسقلانى، م 857ه، منشورات اعلمى، بيروت، بى‏تا.

مجمع‏البيان في تفسير القرآن، ابوعلى فضل بن‏حسن طبرسى، م 548ه. تحقيق سيدهاشم‏رسولى محلاتى، دار احياء التراث العربى، بيروت، 1379ه.ق، 1339ش.

مسار الشيعة فى مختصر تواريخ الشريعة، محمد بن‏محمد بن‏نعمان «شيخ‏مفيد» م 413ه.ق،چاپ اول، كنگره جهانى بزرگداشت هزارمين سال وفات شيخ‏مفيد، قم، 1413ه.ق.

مستدرك الصحيحين، محمد بن‏عبدالله بن‏محمد «حاكم نيشابورى‏»، م 405ه، دارالمعرفة،بيروت، بى‏تا.

مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ميرزاحسين نورى طبرسى، م 1320ه.ق، چاپ‏اول، مؤسسة آل البيت(ع) لاحياء التراث، 1407ه.ق، قم.

مسند، احمد بن‏محمد بن‏حنبل، م 214ه، دارالفكر، بى‏جا، بى‏تا.

مشكل الآثار، احمد بن‏محمد مصرى «طحاوى‏»، مطبعة مجلس دائرة المعارف النظاميه،حيدرآباد، 1333ه.

معانى الاخبار، محمد بن‏على بن‏الحسين بن‏بابويه «صدوق‏»، م‏381ه.ق، تحقيق على‏اكبرغفارى، دارالمعرفة، بيروت، 1399ه.ق.

مقاتل الطالبيين، ابوالفرج على بن‏الحسين بن‏محمد اصفهانى، م 356ه.ق، تحقيق سيداحمدصقر، دارالمعرفة، بيروت، بى‏تا.

مقتل‏الحسين(ع)، موفق بن‏احمد «خوارزمى‏» م 568ه.ق، تحقيق محمد سماوى، مكتبة المفيد،قم، بى‏تا.

من لا يحضره الفقيه، محمد بن‏على بن‏الحسين بن‏بابويه «صدوق‏» م 381ه.ق، تحقيق على‏اكبرغفارى، چاپ دوم، منشورات جماعة المدرسين فى الحوزة العلمية، قم، بى‏تا.

منتهى‏الآمال، شيخ‏عباس قمى، م 1359ه، كانون انتشار، تهران بى‏تا.

ميزان الاعتدال، محمد بن‏احمد «ذهبى‏»، مطبعة السعادة، مصر، 1325ه.

ميزان الحكمة، محمد محمدى‏رى‏شهرى، چاپ اول، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى،1362ش، قم.

الميزان في تفسير القرآن، سيدمحمدحسين طباطبايى، م 1360ش، چاپ سوم، موسسة‏الاعلمى للمطبوعات، 1393ق، بيروت.

نهج‏البلاغه، محمد بن‏حسين موسوى، م 404ه، تحقيق صبحى صالح، مركز بررسيهاى اسلامى،1395ق، قم.

الوافى، محمدمحسن فيض كاشانى، م 1091ه; چاپ اول، مركز تحقيقات علمى و دينى امام‏اميرالمؤمنين(ع)، اصفهان، 1373ش.

وسائل‏الشيعة الى تحصيل مسائل الشريعة، محمد بن‏حسن «حر عاملى‏» م 1104ق، تحقيق‏عبدالرحيم ربانى شيرازى، دار احياء التراث العربى، بيروت، بى‏تا.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: